Небольшие известные стихотворения Нила Гилевича на белорусском языке.

Праз колькі гадоў
Унук мой будзе юнак,
І нейкі мардач
Пагоніць яго ў Чачню...
Лепш сёння загіну я!..

Родныя гукі...
З гукаў — родныя словы...
Са словаў — песні,
Казкі, паэмы, драмы,
Жыццё, Радзіма, Народ.

Вясновы вечар. На нагах маiх
За доўгi дзень, як зоры, цыпкi выспелi.
Апанаваная якiмiсь мыслямi,
На ўсходках ганка мама гоiць iх.
Вяршынкай мажа моўчкi, не ўшчуваючы,
Прыемны, мяккi халадок кладзе.
I раптам кажа: "Чуеш, у гняздзе -
Шчабечуць ластавачкi, засынаючы..."

Святочны, старажытны дух калядны,
Магічны дух язычніцкіх акрас,
Смалення дух, дух кміну і каляндры,
Дух на шасце падвешаных каўбас,
Калісьці ўсемагутны, усеўладны,
Што ж на куццю ты не збіраеш нас?
О, Божа! Што ў душы маёй паселіцца?
І з нашых хат, і з нашых песень - дум.

Зноў на ўзлеску цвiтуць - дацвiтаюць арэшыны -
У жаўтлявых падвесках каткоў - завушнiц.
Дуб над iмi, усёй гэтай пушчы старэйшына,
Дрэмле ў думках аб блiзкай пары навальнiц.
Тут, у гушчы кустоў, у кудлатым ляшчэўнiку,
За даўжэзны свой век, кожным летам, як жнуць,
Колькi чуў ён дзiцячага гоману - шчэбету!..
I яшчэ, i яшчэ раз хацеў бы пачуць...

Аптымiсты мы, вiдаць, па духу,
Калi ў вечнай з лёсам барацьбе
Ухiтраемся свой сум i скруху
Абярнуць у радасць для сябе.
Нераспешчаныя ўшчэнт дарамi,
Часам нават i балючы ўдар
Мы прымаем не як пакаранне,
Не як помсту лёсу, а як дар.

Вы думалi, што я сабраўся ў скачках
Прымаць удзел? Каб верны мне мой конь
Сыходзiў, зацугляны, ненай-жвачкай, -
Ляцеў за некiм шустрым наўздагон?
Ну, што вы, што вы! Хiба я - наезнiк?
I хiба конь для скачак у мяне?
Яго прызванне - плуг цягнуць жалезны,
Маё - ступаць услед па баразне.

"Падымiся над бядой i болем,
Калi ты не кволы чалавек... "
Я - не волат. Я бываю кволым.
Часам слёзы блiснуць з-пад павек.
Над сваёй бядой, сваёй загубай
Я ўздымуся... Ды не дай ты бог,
Каб над болем Бацькаўшчыны любай
Я падняцца калi-небудзь мог!

Вясна пяе, i свiшча, i шчабеча, -
На паплавах, на нiвах, у лясах, -
I ўсюды просьба чутна: "Чалавеча!
Пачуй сябе ў шчаслiвых галасах!"
Вясна гудзе, i зумкае, i крэхча -
На доле, у паветры, на вадзе, -
I ўсюды тая ж просьба: "Чалавеча!
Пачуй сябе ў нас! А то - быць бядзе!.."

I жэнiцца i родзiць вёска слаба.
Гiсторык з часам знойдзе веку штрых:
У кожнай хаце - толькi дзед ды баба,
У кожным класе - толькi сем малых.

А помнiцца: на школьны пляц-падворак
З адной сям'i нас бегла семярых...
Цi зразумее будучы гiсторык,
Як мне ўпiваўся ў сэрца "веку штрых"?

Я хаджу, закаханы у твае краявіды,
І шапчу, як прызнанне: о, мой край дарагі!
Зноў нясу табе ў споведзь і трывогі, і крыўды,
І надзеі, і ўцехі, і любоў, і грахі...

Пасля доўгіх расстанняў і далёкіх вандровак
Я вярнуся навекі ў засень клёнаў тваіх.
Толькі з роднага долу, толькі ў роднай дуброве -
Як не дрэвам, хоць кветкай прарасту для жывых.

Магчыма, i гэты мой клiч
Далёка не дойдзе: заглохне
У нетрах муроў - камянiц,
У зараслях чортапалоху.

Магчыма... I ўсё - ткi, i ўсё ж:
- Пачуйце! Пачуйце! - гукаю. -
Iмперцы прыставiлi нож
Да горла няшчаснага краю!

Пачуйце ж, о дзецi зямлi,
Што ваша павек, i не дайце,
Не дайце, каб род наш звялi
Антыхрысты i запраданцы!

Ноч.
Цішыня.
На вулцы – ні душы.
Стаю і слухаю, як у цішы
Зрываецца з галінкі яблык.
Ударыўшыся аб здранцвелы сук,
Ён глуха, мякка жвякне ў баразну.
На сенавал пайду, крыху азяблы,
І доўга-доўга, аж пакуль засну,
Наліваў белых буду слухаць стук.

А раніцой
Смяшлівая дзяўчынка –
У шэрачках-вяснушках,
Са шчарбінкай,
Яшчэ заспаная, іх пазбірае ў кошык
І возьме самы буйны і прыгожы,
Крамяны, выкупаны у расе,
Патрэ рукамі (яблык, як навошчаны,
Аж заскрыпіць) і, соладка храбошчучы,
Дадому жнівень спелы панясе.
Маё бяссонне ў хату панясе.

Марыў калісьці славуты Скарына,
«Ціснучы» кнігі на мове бацькоў:
Простаму люду ў роднай краіне
Зробіць даступнай ён мудрасць вякоў.

Толькі радзіму сваю ў ліхалецці
Мара яго абляцець не магла:
Білася роспачна птушкай у клетцы,
Вочы ж бядоты сляпіла імгла.

Думалі, згіне, як статак, нямое
Племя пакорнае ў вечным ярме.
Колькі іх мужных, што матчынай мове
Шлях пракладалі і змёрлі ў турме!..

Ды разгулялася плынь веснавая —
Змыла пакутнай няволі сляды,
I ўстрапянулася мара жывая,
I абляцела ўвесь край малады!

Сталі даступнымі простаму люду
Мудрасці скарбы са свету ўсяго —
Каб ні ярма, ні імглы, ні аблуды
Болей не зведала доля яго!

Вы зведалі гэта —
У розгары лета
Пабыць неспадзеўна
На краі дажджу?
Вы скажаце, пэўна,
Што вам давялося
He раз і не двойчы
На краі бываць —
На краі бяздоння,
Над чортавай прорвай,
На краі знявер'я
I роспачы чорнай,
На краі няшчасця
I нават на краі
Уласнай магілы
Стаялі...

Ну, што ж!
Ну, добра, ну, значыць,
Ваш лёс літасцівы,
Але — ці былі вы
На краі дажджу?
Як не — то паверце,
He можаце знаць вы,
Што робіцца з сэрцам
На краі дажджу.
I я вам жадаю
He вечнага раю —
Жадаю імгнення
На краі дажджу!..

О, Беларусь!.. - Няхай усклікну
І я - за волатамі ўслед.
Як пілігрым нясе малітву -
Так я нясу іх запавет.

Я скалясіў і змераў пешкі
Твае прасторы ўдоўж і ўшыр -
І ўсе шляхі, дарогі, сцежкі
Пакрыжаваліся ў душы.

Не знаю сам, якога зелля
Ты падліваеш мне ў пітво, -
Што гэтак моцна, гэтак хмельна
Тваё чаруе хараство.

Не знаю слоў, каб растлумачыць,
Разгадку тайны праявіць, -
Чаму штодня мне трэба бачыць
Твой непаўторны краявід.

Чаму без роднага паветра
Я доўга дыхаць не магу.
Чаму мне суджана павечна
У неаплатным быць даўгу -

Перад тваёю некрыклівай,
Зусім не кідкаю красой,
Што з воч зрываецца імклівай,
Непераможнаю слязой,

Што анікому не чужая
І нават кончаных бадзяг
Адчуць раптоўна прымушае,
Як радасць тахкае ў грудзях.

«Якая дзіўная краіна! -
Пісала госціца адна. -
І да Бабруйска скрозь - раўніна,
І за Бабруйскам - раўніна!..»

Перапрашаю госцю вельмі -
Удакладніць належыць тэкст:
Хоць раўніна - ды не пустэльня,
Хоць і раўніна - ды не стэп!

А ўсё лясы да пералескі,
Бары, дубровы ды гаі,
Бяроз і сосен пераблескі,
Нязмоўчны шчэбет у галлі.

А ўсё пагоркі, ды лагчыны,
Ды касагоры, ды равы,
Сярод палеткаў - лугавіны,
У ціхіх поймах - паплавы.

А ўсё азёры ды азерцы,
Бруенне рэчак, плыннасць рэк...
Дык што ж за дзіва, што на сэрцы
Адбіўся вобраз твой навек?

Дняпро і Нёман, Сож і Прыпяць,
Дзвіна, Бяроза і Вілля -
Спляліся так, што не разблытаць
Iх у душы маёй, зямля!

Не раз'яднаць і не адсекчы
Ні ручайка - пакуль жывы.
Тваіх артэрый ток адвечны -
Давечны ток маёй крыві.

Спыні на міг - і задыхнуся,
І - як падкошаны ўпаду.
Ды знаю, што прашэпчуць вусны
Раней, чым іх навек звяду.

Тваё імя яшчэ прамоўлю
Апошні раз, о краю мой!
Шчаслівы лёс - плаціць любоўю
Табе і жыць - адною ёй.

З чаго пачаў калісь над Гайнай -
І скончу тым... Спакойны я:
Павек не стане чорнай ганьбай
Любоў прасветлая мая!..